W kurczącym się świecie kontakt z odmiennymi kulturami stał się codziennością. Integracja europejska wraz z możliwością swobodnego przemieszczania się pomiędzy krajami członkowskimi, globalizacja i wynikająca z niej coraz większa zależność różnych osób z oddalonych od siebie części świata, migracja oraz ogólny wzrost mobilności spowodowały częstsze interakcje miedzy ludźmi innych narodowości. Kompetencje międzykulturowe stały się więc ważną zaletą – pozwalają nie tylko lepiej radzić sobie w spotkaniu z tym, co w znacznym stopniu odbiega od naszej codzienności, ale także lepiej wykorzystywać możliwości i potencjał tych kontaktów.

Na rynku pracy coraz bardziej doceniane są osoby posiadające właśnie kompetencje międzykulturowe. Współczesne przedsiębiorstwa funkcjonują w dużej mierze w środowisku międzynarodowym, zatrudniając często przedstawicieli rożnych kultur, którzy na co dzień muszą się porozumiewać i współpracować ze sobą. Nie wystarczy do tego znajomość języka obcego. Konieczna jest otwartość, wola porozumienia, chęć poznawania postaw różniących się od naszych własnych zachowań – nie po to jednak, by je negować, ale aby je rozumieć i dawać im te same prawa.

Czasem twierdzi się, że kompetencje te są potrzebne tylko tym, którzy dużo podróżują, których praca czy styl życia są związane z częstym kontaktem z innymi nacjami. Jest to niesłuszne podejście. Nie trzeba opuszczać własnego miejsca zamieszkania, by spotkać przedstawicieli innych kultur, zarówno w sensie etnicznym, jak i szerzej – jako przedstawicieli innej grupy, która wytworzyła sobie własny, odmienny od naszych, zestaw reguł i znaczeń. W niniejszej publikacji będziemy starali się pokazać różne oblicza międzykulturowego uczenia się i jego wartość.

Dzięki kontaktom z odmiennymi kulturami poznajemy innych ludzi, jednocześnie odkrywając siebie samych. Dopiero w ramach współpracy i dialogu z reprezentantami innych kultur możemy uświadomić sobie własne granice, a także poznać nasze przekonania na temat innych.

Program „Młodzież w działaniu” oferuje młodym ludziom wiele różnorodnych możliwości spotykania przedstawicieli innych kultur, kontaktu z nieznanym, poznawania miejsc odmiennych od codziennej rzeczywistości. Wymiana młodzieży, projekty Wolontariatu Europejskiego, szkolenia, seminaria i inne projekty młodzieżowe dają szansę uczenia międzykulturowego, które z kolei pozwala rozwijać międzykulturowe kompetencje młodych ludzi. Proces ten
powinien być jednak odpowiednio wspierany, by budował postawy otwartości i tolerancji, a nie wzmacniał uprzedzenia i stereotypy, które prowadzić mogą do dyskryminacji innych.

Niniejsza publikacja jest wynikiem drugiego szkolenia Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu. Ma na celu wspieranie młodzieży realizującej projekty oraz tych, którzy w swojej pracy z młodzieżą i w projektach wraz z nią realizowanych chcą wspomagać rzeczywisty dialog kultur i proces uczenia się międzykulturowego. Niniejszym wydawnictwem chcemy zachęcić do głębszego zapoznania się z tematyką różnorodności kulturowej i do częstszego podejmowania wysiłku na rzecz pełnego korzystania z jej niewątpliwych zalet.

W pierwszym rozdziale przedstawiamy rożne sposoby rozumienia pojęcia „kultura” oraz zjawisk, które występują na styku kultur. Zwracamy uwagę na różnorodność kulturową oraz na różnice w postrzeganiu tych samych aspektów życia codziennego i pracy przez odmienne kultury. Prezentujemy również zjawisko szoku międzykulturowego oraz sposoby radzenia sobie z nim. Drugi rozdział w całości poświecony jest uczeniu międzykulturowemu. Pokazuje
on możliwe podejścia do edukacji międzykulturowej i zwraca uwagę na rolę osoby wspierającej proces uczenia się. Głównym punktem odniesienia są dla nas projekty międzynarodowe. Prezentujemy również kilka sprawdzonych rozwiązań, o których warto pamiętać, realizując projekty z udziałem przedstawicieli różnych kultur. Wreszcie przedstawiamy kompetencje międzykulturowe oraz możliwości ich rozwijania. Ostatni, trzeci rozdział, dotyczy praktycznego wymiaru procesu uczenia się międzykulturowego w projektach młodzieżowych. Można w nim znaleźć kilka praktycznych wskazówek dotyczących współpracy w międzykulturowej grupie. Przedstawia także kilka przypadków projektów młodzieżowych, gdzie wymiar międzykulturowy odgrywa szczególne znaczenie. Rezultaty analizy tych przypadków przez uczestników szkolenia zamieszczamy w dalszej części rozdziału. Zachęcamy Was również do samodzielnej pracy i zastanowienia się nad tym, co należałoby w zaprezentowanych projektach poprawić, by lepiej wspierały one proces międzykulturowego uczenia się.

Zapraszamy do lektury niniejszej publikacji i korzystania z niej w kolejnych podejmowanych przez Was działaniach. Uczenie międzykulturowe to poznawanie innych światów i otwieranie siebie na innych. Warto zachęcać młodych ludzi do czerpania z potencjału, jakie ono ze sobą niesie. Życzymy, by niniejsza publikacja była Wam w tym pomocna.

Pełen dokument do pobrania tutaj.